Esthetische behandelingen zijn medische handelingen.
Esthetische geneeskunde, waaronder Botox®-injecties, hyaluronzuur- en PRP(Platelet-Rich Plasma) behandelingen, groeit snel in België. Deze groei gaat echter gepaard met een toenemende bezorgdheid: het gebrek aan strikte regulering en voldoende controle over de kwalificaties van de behandelaars. Hoewel deze behandelingen medische handelingen inhouden die specifieke vaardigheden vereisen, worden ze steeds vaker uitg2evoerd door niet-artsen of onvoldoende opgeleide professionals. De Royal Belgian Society for Plastic Surgery (RBSPS) slaat alarm en roept op tot onmiddellijke actie om patiënten te beschermen tegen deze misstanden.
Een ontoereikend wettelijk kader tegenover een ongecontroleerde groei.
De wet van 23 mei 2013 bepaalt de vereiste kwalificaties voor esthetische geneeskunde en stelt regels op om de veiligheid van patiënten te garanderen. Daarnaast beoogt de kwaliteitswet van 22 april 2019 veilige en hoogwaardige gezondheidszorg voor alle patiënten in België. Ondanks het bestaan van deze wetten blijft de naleving ervan ontoereikend. Het gebrek aan strikte controles maakt illegale praktijken mogelijk en brengt patiënten in gevaar. Het ontbreken van een specifieke certificering voor artsen die esthetische geneeskunde beoefenen, creëert een grijze zone waarin onbevoegde professionals injecties kunnen uitvoeren zonder adequaat toezicht. Dit leidt tot een alarmerende toename van complicaties, variërend van onbevredigende resultaten tot ernstige en soms onomkeerbare bijwerkingen.
Illegale uitoefening van geneeskunde: een reëel gevaar.
Een van de meest zorgwekkende problemen is de stijging van het aantal onbevoegde behandelaars in de esthetische geneeskunde. Schoonheidsspecialisten, kappers, verpleegkundigen en andere personen zonder de vereiste medische opleiding voeren injecties met botulinetoxine, hyaluronzuurfillers of PRP-behandelingen uit. Deze handelingen brengen aanzienlijke risico's met zich mee, waaronder infecties, ernstige ontstekingsreacties en in sommige gevallen weefselnecrose. Dergelijke ingrepen moeten uitsluitend worden uitgevoerd door artsen met een gespecialiseerde opleiding.
Een ander probleem betreft huisartsen en specialisten uit andere disciplines die esthetische behandelingen uitvoeren zonder grondige opleiding, vaak als aanvulling op hun reguliere praktijk. Hoewel zij wettelijk bevoegd zijn om deze procedures uit te voeren, rijst de vraag of zij voldoende bekwaam zijn om complicaties te beheren. Een cursus van enkele dagen, georganiseerd door een fabrikant van injecteerbare producten, kan nooit de jarenlange opleiding in plastische chirurgie of dermatologie vervangen.
De plaag van buitenlandse behandelaars zonder vergunning.
Een zorgwekkend fenomeen is de komst van buitenlandse behandelaars, soms zelfs zonder medische graad, die injecties uitvoeren in schoonheidsinstituten of hotels, zonder medische opvolging of traceerbaarheid. Deze praktijken worden vaak gepromoot via sociale media, met aantrekkelijke kortingen en online afspraken. Deze behandelaars blijven meestal slechts enkele uren in België en verdwijnen vervolgens, nadat ze tientallen patiënten hebben geïnjecteerd zonder enige medische controle. In geval van complicaties blijven de patiënten aan hun lot overgelaten en moeten ze vaak met spoed een dermatoloog of plastisch chirurg raadplegen voor dure correctieve zorg. Dit probleem is des te verontrustender omdat er al sterfgevallen zijn gemeld als gevolg van dergelijke illegale praktijken.
De invloed van sociale media: een gevaarlijk schoonheidsideaal.
Sociale media spelen een grote rol in de explosieve groei van de vraag naar esthetische geneeskunde. Veel jonge vrouwen streven ernaar om eruit te zien zoals de gefilterde en bewerkte beelden die ze zien op Instagram en TikTok. Deze obsessie met digitale perfectie leidt ertoe dat sommigen steeds vaker ingrepen ondergaan, vaak bij dubieuze behandelaars die goedkope diensten aanbieden. Helaas zijn de resultaten niet altijd zoals verwacht, en veel patiënten betreuren later de overdreven of slecht uitgevoerde ingrepen. Dit fenomeen is bijzonder zorgwekkend omdat het de vraag naar reconstructieve chirurgie in de toekomst dreigt te verhogen.
Illegale producten en gebrek aan traceerbaarheid.
Een ander groot gevaar is de verspreiding van niet-conforme injecteerbare producten, die vrij online worden verkocht of in het buitenland worden aangeschaft. Sommige malafide bedrijven verkopen deze producten rechtstreeks aan schoonheidsspecialisten of particulieren, zonder enige garantie dat ze voldoen aan de Europese (CE) of Amerikaanse (FDA) normen. Het komt regelmatig voor dat patiënten zichzelf injecteren met deze producten, geleid door tutorials op YouTube of online fora. Dit totale gebrek aan controle vormt een groot risico voor de volksgezondheid.
Hoe kan men zich beschermen?
Gezien deze zorgwekkende situatie raadt de RBSPS patiënten die een esthetische behandeling overwegen enkele voorzorgsmaatregelen aan. Het is essentieel om de kwalificaties van de behandelaar te verifiëren door zijn/haar RIZIV-nummer te controleren en na te gaan of hij/zij een erkende specialisatie in esthetische geneeskunde heeft (210). Daarnaast is het verstandig om te vermijden in te gaan op te aantrekkelijke aanbiedingen, agressieve promoties op sociale media en consultaties in niet-medische omgevingen zoals schoonheidsinstituten. Een behandeling uitgevoerd door een gekwalificeerde professional in een strikt medische setting blijft de enige garantie voor veiligheid en kwaliteit.
Oproep tot actie voor strengere regelgeving.
De RBSPS roept de Belgische autoriteiten op om de regulering van de esthetische geneeskunde te versterken en strikt de wet van 23 mei 2013 en de kwaliteitswet van 22 april 2019 toe te passen. Ze vraagt om de invoering van vier essentiële maatregelen:
- Strikte handhaving van de kwaliteitswet op gezondheidszorg:
Het is noodzakelijk om te verduidelijken welke medische specialismen deze handelingen mogen uitvoeren en om een betere controle op de uitvoering ervan uit te oefenen. - Erkenning en certificering van de titel 'esthetisch arts':
Er moet een officiële opleiding komen om ervoor te zorgen dat deze behandelingen uitsluitend door deskundige professionals worden uitgevoerd. - Strikte regulering van esthetische medische promotie op sociale media:
Het is dringend nodig om de online promotie van esthetische ingrepen te reguleren en om op te treden tegen onbevoegde influencers en behandelaars die reclame maken. - Strenge controle op de verkoop van injecteerbare producten:
Deze producten moeten uitsluitend voor artsen beschikbaar zijn en mogen alleen via beveiligde kanalen worden verkocht.
De urgentie om te handelen.
Het gebrek aan effectieve regelgeving brengt jaarlijks duizenden patiënten in gevaar. De Belgische autoriteiten moeten dringend concrete maatregelen nemen om deze praktijken te reguleren en kwaliteitsvolle zorg te garanderen. Esthetische geneeskunde moet een strikt medisch domein blijven, uitgevoerd door bekwame professionals, om de gezondheid en het welzijn van patiënten te beschermen. Actie is dringend nodig - patiëntveiligheid moet de absolute prioriteit zijn.